کواد مارکر ( غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم )

غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم

موضوعات گفته شده در این محتوا

کواد مارکر ( غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم )

 هر آنچه باید درباره آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری یا کواد مارکر بدانید

الف. آزمایش غربالگری بارداری چهارگانه سه ماهه دوم( کواد مارکر ) بارداری چیست؟

قبل از اینکه نسبت به انجام آزمایش های غربالگری بارداری اقدام کنید، بهتر است در مورد آنها اطلاعات کافی کسب کنید. به این ترتیب پس از مواجهه با نتایج کمتر دچار نگرانی خواهید شد. آزمایش های غربالگری تنها فاکتورهای خونی را اندازه گیری نمی کنند، بلکه چندین عامل مختلف مانند سن مادر، نژاد والدین و… نیز در تفسیر نتیجه آنها دخیل است. پس از بررسی و تطبیق تمام این عوامل است که میزان ریسک ابتلا به ناهنجاری به صورت تخمینی اعلام می گردد.

بهتر است توجه داشته باشید که آزمایش های غربالگری کاربرد تشخیصی ندارند، بلکه تنها مشخص می کنند آیا نیازی به انجام آزمایش های تشخیصی تکمیلی وجود دارد یا خیر.

آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم ( کواد مارکر ) بارداری یک نوع آزمایش خون است که سطح چهار فاکتور را در خون مادر بررسی می کند. نتیجه این آزمایش اطلاعات مناسبی از وضعیت بارداری در اختیار پزشک قرار می دهد. زمان انجام این آزمایش بین هفته ی پانزدهم تا بیستم بارداری است. جهت انجام آزمایش غربالگری در آزمایشگاه از مادر نمونه خون می گیرند.

روش انجام غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم ( کواد مارکر )بارداری

آزمایش غربالگری چهارگانه کاملاً مشابه آزمایش خون عادی و از طریق نمونه گیری از مادر انجام می شود که نهایتاً 10 دقیقه زمان می برد. نمونه خون دریافتی سپس به لابراتوار فرستاده شده و ظرف چند روز نتیجه آماده و اعلام می شود.

چه مواردی در آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری بررسی می شوند؟

در این آزمایش مشکلات متعددی از جمله مشکلات لوله عصبی، مغزی و نخاعی و ناهنجاری های ژنتیکی بررسی می شوند.

  1. ناهنجاری های ژنتیکی

گروه اول مشکلاتی که در غربالگری چهارگانه بررسی می شوند ناهنجاری ژنتیکی مانند نشانگان داون و ناهنجاری های کروموزومی هستند. بین هر هفتصد و بیست نوزاد یک مورد هنگام تولد به یکی از این ناهنجاری ها مبتلا خواهد بود. به طور تقریبی با کمک غربالگری چهارگانه میتوان سه چهارم ناهنجاری های کروموزومی و نقایص ژنتیکی نوزادان مادران کمتر از 35 سال را تشخیص داد. برای مادران بالای 35 سال این میزان به 85 تا 90 درصد افزایش پیدا می کند.

  1. مشکلات لوله عصبی، مغزی و نخاعی

از میان مشکلات لوله عصبی میتوان به تشکیل نشدن قسمتی از مغز (آنانسفالی یا Anencephaly) و مهره شکاف دار (اسپینا بیفیدا یا Spina bifida) اشاره کرد. بین هر هزار نوزاد یک مورد هنگام تولد به این مشکلات مبتلا خواهد بود. با کمک غربالگری چهارگانه میتوان قبل از تولد سه چهارم مشکلات لوله عصبی، مغزی و نخاعی را پیش بینی کرد.

آزمایش خون کواد مارکر

آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری ( کواد مارکر ) یک نوع آزمایش خون است که سطح چهار فاکتور را در خون مادر بررسی می کند:

  1. آلفافیتو پروتئین (AFP) تولید شده توسط جنین
  2. هورمون اچ سی جی (HCG) گونادوتروپین جفتی انسان، تولید شده توسط جفت
  3. هورمون استریول (Estriol) نوعی هورمون جنسی زنانه از گروه استروژن
  4. اینهیبین اِی (Inhibin-A) پروتئین تولید شده در تخمدان و جفت

آزمایش خون غربالگری چهارگانه مشابه غربالگری سه گانه بوده و از آن تحت عناوین غربالگری مالتیپل مارکر (Multiple Marker Screening یا  MMS) و آزمایش AFP Plus نیز یاد می شود. منظور از غربالگری چهارگانه بررسی یک فاکتور چهارم یعنی اینهیبین اِی به اضافه سه ماده ی اولیه و اصلی یعنی آلفافیتو پروتئین و هورمون های اچ سی جی و استریول است.

تفاوت عمده میان غربالگری چهارگانه و سه گانه این است که در غربالگری چهارگانه با بررسی میزان اینهیبین اِی احتمال تشخیص نشانگان داون بیشتر می شود. علاوه براین کمتر پیش می آید در غربالگری چهارگانه شاهد اعلام نتیجه ی مثبت کاذب باشیم.

ب. نتیجه غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری

همانطور که اشاره شد آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری یا کواد مارکر به بررسی سطح غیرطبیعی اچ سی جی و استریول، زیاد یا کم بودن آلفا فیتو پروتئین و بالا بودن سطح اینهیبین ای در خون مادر می پردازد. پس از اعلام نتیجه آزمایش خون، مقادیر به دست آمده با توجه به نژاد و سن مادر مورد ارزیابی قرار می گیرند تا میزان ریسک ناهنجاری ژنتیکی جنین بررسی شود.

بالا بودن میزان آلفافیتو پروتئین می تواند نشانه ی احتمال ابتلای جنین به ناهنجاری مهره شکاف دار (اسپینا بیفیدا) یا کوچکی مغز و تشکیل نشدن قسمتی از مغز (آنانسفالی) باشد. با این وجود در اکثر مواقع علت اصلی این است که سن بارداری به اشتباه تخمین زده شده است.

غیرطبیعی بودن سطح هورمون های استریول و اچ سی جی و پایین بودن میزان آلفافیتو پروتئین می تواند نشانه ی احتمال ابتلای جنین به ناهنجاری های کروموزومی مانند نشانگان ادواردز (تریزومی 18)، نشانگان داون (تریزومی 21) یا سایر ناهنجاری کروموزومی تلقی شود.

تفسیر نتیجه آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری

بایستی توجه داشت که آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم تنها نوعی آزمایش غربالگری است و کاربرد تشخیصی محض ندارد. غربالگری چهارگانه فقط نشان می دهد که احتمال ابتلای جنین به یکی از بیماری های ژنتیکی وجود دارد یا خیر.

عده ی زیادی از مادرانی که از آزمایش های غربالگری نتیجه غیرطبیعی دریافت کرده اند، نوزاد سالمی به دنیا آورده اند. در صورتی که نتیجه آزمایش غیرطبیعی اعلام شود، باید آزمایش های تکمیلی تشخیصی نیز انجام شود.

در صورتی که نتیجه آزمایش غربالگری مثبت اعلام شد، توصیه می شود جهت احتیاط آزمایش تجدید شود و سونوگرافی کاملی نیز صورت بگیرد. اگر نتیجه باز هم غیر طبیعی بود، امکان نیاز به آزمایش های تشخیصی تهاجمی تر مانند آمنیوسنتز وجود دارد.

البته مادران باردار توجه داشته باشند که پیش از انجام آزمایش های تهاجمی حتماً با همسر و پزشک خود مشورت کنند.

مفهوم طبیعی بودن نتیجه آزمایش غربالگری چهارگانه

در صورتی که سطح چهار فاکتور ذکر شده (آلفافیتو پروتئین (AFP)، هورمون اچ سی جی (HCG)، هورمون استریول (Estriol) و اینهیبین اِی) در خون مادر طبیعی تشخیص داده شود، احتمال بالایی وجود دارد که جنین سالم متولد شود و بارداری با مشکل خاصی همراه نباشد. در بیشتر از نود و هشت درصد از موارد، طبیعی بودن نتیجه آزمایش پیش بینی کننده ی سلامت کامل نوزاد خواهد بود. با این وجود باید در نظر داشته باشید که هیچگونه آزمایشی نمی تواند تضمین کننده ی سلامت کامل جنین باشد.

مفهوم غیرطبیعی بودن نتیجه آزمایش غربالگری چهارگانه

حتی در صورتی که نتیجه آزمایش غربالگری چهارگانه غیرطبیعی اعلام شود، وجود مشکل در جنین حتمی نخواهد بود. همانطور که قبلاً عنوان شد آزمایش های غربالگری فقط به بررسی احتمال وجود نقایص یا ناهنجاری ها می پردازند و نمی توانند نوع نقص را مشخصاً تشخیص دهند.

اگر نتیجه آزمایش غربالگری خارج از محدوده ی طبیعی باشد، بایستی نسبت به انجام آزمایش های تشخیصی مانند آمنیوسنتز یا سونوگرافی اقدام کنید.

غربالگری چهارگانه از هر هزار مورد در نزدیک به 50 مورد احتمال بازی لوله ی عصبی جنین را پیش بینی می کند. با اینحال از این 50 نفر، فقط جنین 1 تا 2 نفر آنها با چنین عارضه ای متولد می شود. علاوه براین بین هر 40 مادری که پیش بینی شده جنین آنها به نشانگان داون مبتلا خواهد بود، فقط جنین 1 تا 2 نفر از آنها با این بیماری متولد می شود.

ج. سؤالات متداول درباره آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری

اکنون که درباره ماهیت آزمایش غربالگری چهارگانه توضیح دادیم و نحوه تفسیر نتایج آن را نیز با خوانندگان محترم در میان گذاشتیم، به بعضی از سؤالات متداول شما درباره این آزمایش پاسخ خواهیم داد.

آیا آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری برای جنین یا مادر خطر دارد؟

آزمایش غربالگری چهارگانه تنها یک نوع آزمایش خون است و انجام این آزمایش هیچگونه خطر یا عوارض جانبی ای را متوجه جنین یا مادر نخواهد کرد.

در صورتی که در مورد این آزمایش سؤالی دارید حتماً پیش از انجام آزمایش آن را با پزشک خود مطرح کنید.

آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری چه زمانی انجام می شود؟

زمان مناسب انجام آزمایش غربالگری چهارگانه در سه ماهه دوم بارداری و بین هفته ی شانزدهم تا هفدهم توصیه شده است.

آیا انجام آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری برای همه ضرورت دارد؟

انجام این آزمایش به تمام زنان باردار توصیه می شود. با این وجود این خود والدین هستند که درباره انجام آزمایش های غربالگری تصمیم می گیرند. با اینحال چند پیش شرط وجود دارد که در صورت داشتن هر یک از آنها توصیه اکید می شود که نسبت به انجام این آزمایش اقدام کنید.

امکان دارد بعضی از والدین به علت های گوناگون علاقه ای به انجام آزمایش های تشخیصی نداشته باشند. این موضوع می تواند به یکی از دلایل زیر باشد:

بعضی والدین نمی خواهند تحت هیچ شرایطی جنین را در معرض خطرات ناشی از آزمایش های تشخیصی قرار دهند.

بعضی والدین به علت های مذهبی، شخصی یا اخلاقی در هیچ صورتی به سقط جنین فکر نمی کنند.

توصیه می شود قبل از انجام آزمایش های تشخیصی و تکمیلی حتماً درباره مزیت ها و خطرات آنها با پزشک خود مشورت کنید. پزشک به شما کمک می کند تا مزایا و مضرات آزمایش ها را سنجیده و با آگاهی نسبت به انجام آنها تصمیم بگیرید.

انجام آزمایش غربالگری چهارگانه سه ماهه دوم بارداری برای چه کسانی ضرورت دارد؟

توصیه می شود کلیه زنان باردار نسبت به انجام این آزمایش اقدام کنند، اما در صورت وجود یک یا چند مورد از موارد زیر این آزمایش از اهمیت و ضرورت بیشتری برخوردار خواهد شد:

  1. بالاتر بودن سن مادر بیش از 35 سال در هنگام زایمان
  2. مبتلا بودن مادر به دیابت نوع یک وابسته به انسولین
  3. وجود عفونت های ویروسی در دوره بارداری
  4. قرار گرفتن مادر در معرض تشعشع
  5. مصرف مواد مخدر یا داروهای مضر برای جنین در دوره بارداری
  6. وجود سابقه زایمان زودرس یا زایمان نوزاد نارس در مادر یا خانواده
  7. وجود سابقه نقایص مادرزادی در مادر یا خانواده

انجام آزمایش های تکمیلی چه فایده ای دارد؟

در صورت غیرطبیعی اعلام شدن نتیجه آزمایش غربالگری چهارگانه، نیاز به آزمایش های تشخیصی و تکمیلی به وجود می آید. البته افراد و زوج ها ممکن است دلایل قابل توجیهی جهت انجام ندادن این آزمایش ها داشته باشند که پیش تر به آنها اشاره کردیم.

با اینحال با انجام این آزمایش ها احتمال های پیش بینی شده توسط غربالگری قطعیت پیدا می کند که در آنصورت والدین می توانند:

  1. درباره حفظ جنین یا سقط آن تصمیم بگیرند.
  2. در صورت اعلام معلولیت جنین و تصمیم به حفظ آن برای زندگی با فرزندی معلول برنامه ریزی کنند.
  3. درباره درمان های احتمالی تصمیم بگیرند (مانند درمان های جراحی برای بیماری هایی مانند مهره شکاف دار (اسپینا بیفیدا).
  4. تغییرات لازم را در سبک زندگی خود اعمال کنند.
  5. انجمن ها و گروه های حامی را شناسایی کنند.